Ortaçağ Avrupasında Arma Kullanımı

Armalar; devlet, hükümdar, aile, kent ya da dinsel tarikata ait, otoriteyi temsil eden ayırt edici işaretlerdir. Dünyanın hemen hemen her yerinde çok eski zamanlardan beri özel işaretler kullanılmıştır, ama bunların bugünkü anlamda arma haline gelmesi, 12. yüzyılda Avrupa`da gerçekleşmiştir.

"Önceleri yalnızca savaşlarda tarafların ayırt edilmesi için kullanılan arma, daha sonraları aile soyunu, ittifakları, mülkiyeti ve meslekleri gösteren bir işaret haline gelmiştir. Önceleri herkesin alabildiği armalar daha sonraları yalnızca krallar tarafından bağışlanmaya başlanmıştır. III. Richard, 1484`te Londra`da bir arma okulu kurmuştur. Kişilerin ya da ailelerin tarihini ve fetihlerini belirtmek için kalkanların üstüne yapılan süslemeler, zamanla savaştan uzak olan okullar, üniversiteler, loncalar, kiliseler, dayanışma dernekleri ve hatta modern kurumlar tarafından da amblem olarak seçilmeye başlanmıştır."1

Armaların biçimi, rengi, öğelerin yerleşimi, armabilim ve soybilim açısından tarihsel gelenekleri yansıtan göstergelerdir. Armalarda genellikle sarı, beyaz ya da gümüş rengi, mavi, yeşil, kırmızı, pembe ve siyah renkler kullanılmıştır.

Şövalyelerin savaş teçhizatlarıyla beraber giriştikleri saldırı ve savunma savaşı veya kendi aralarında yaptıkları turnuvalarda, kendilerinin hangi taraftan olduklarının belli olması için birtakım işaret ve sembollere ihtiyaçları olmuştur. Bu kimliği belli etme ihtiyacından dolayı şövalyeler renk ve armalarla kimliklerini belli etmeye başlamışlardır. Bu vesileyle Avrupa dünyasında arma anlayışı doğmuş ve 11. Yüzyıldan beri kullanılmaya başlanmıştır. Bu gün bile birçok Batı Avrupa ülkesi vatandaşı soylarını bu armalar sayesinde bulmaktadır.

Kalkan ve miğfer şövalyelerin baş ve vücutlarını düşman saldırılarından korumaktaydı. Kalkanın arkasındaki askerin dost ya da düşman olduğunun bilinebilmesinin tek olasılığı, belli renk ve sembollerle boyanmış levhalardı.

12. Yüzyılın ilk yarısında başlayan Haçlı Seferleri ve şövalye ordularının ortaya çıkıp saygın bir statü elde etmesinden sonra, klasik armaların ilk örnekleri ortaya çıkmaya başladı. 12. yüzyıldan itibaren prens ve soylular, kendilerine ait miğfer ve kalkan işaretleriyle meydana getirdikleri mühürlerini kullanmayı gelenek haline sokmalarının ardından da kişi veya soylulara ait ilk armalar tam anlamıyla doğdu. Ayrıca belirtmek gerekir ki arma sözcüğünün Almanca karşılığı olan Wappen kelimesi ortaçağ Almanca`sındaki wâpen kelimesinden türemiştir, bu kelime de silahlar (Waffen) anlamındadır.

Genel olarak Avrupa'da kullanılan armalar şu detaylardan oluşmaktaydı;
Armanın ortasında bulunan kalkan bir kürsü üzerine yerleştirilmişti ve armadaki temel renk ve işaretler bu kalkan üzerine işlenmişti, bu bakımdan armanın ana temasını kalkan oluşturmaktadır. Kalkanın sağ ve solunda koruyucu güç figürleri bulunmaktadır. Armanın üst kısmında yer alan başlık da soylulara ait özel miğferin ya da tacın çizimidir. Armanın en altında ise genelde latince olan bir söz (slogan, motto) bulunmaktadır.

Bugün kullanılmakta olan armaların tam olarak ne zaman ortaya çıktığını söylemek pek mümkün değildir, çünkü; belirli aralıklarla detaylarda değişikliklere muhatap olmaktadırlar.

Örnek olarak; Bavyera arması son olarak 1950 yılında son halini almıştır, oysa bir çok detaydan oluşan bu armadaki figürler farklı dönemlerde armaya eklenmişti. Armadaki mavi aslan figürü 12. Yüzyıldan beri Bavyeralıların milli sembolüdür, mavi beyaz baklava dilimleri ise 13. Yüzyılın başlarında armaya eklenmiştir. Armadaki bu değişim takip eden dönemlerde devam etmiştir.2

Armalar, Avrupa`da gelenek olarak sürdürülmeye devam etmektedir. Aynı zamanda önemli bir turizm kaynağı da olmuştur. Arma kültürü tüm dünyaya yayılmış bir gösterge olmuştur. Tarih içinde ortaya çıkmış ve gelişmiş armaları bir arada bulunduran bir çok koleksiyon da bulunmaktadır.


Dipnotlar:
____________
1. Ana Britannica Ansiklopedisi, Ana Yayıncılık, İstanbul 2004, s. 363
2. Bavyera Resmi sitesi